KRUNA BASA BALI LAN CONTONYANE

KRUNA BASA BALI

  • Kruna inggih Punika: pupulaning suara/ wianjana sane ngawetuang arti.
  • Pepalihan kruna kapalih dados 2 soroh luirnyane:

A. Kruna Basa Bali Nganutin Wewangsannyane (Kedudukannya)
Manut ring Wewangsan ipun kruna basa Bali kapaih dados solas soroh luirnyane:
1. Kruna Aran (Kata benda)
– Kruna Aran Sekala ( Kata Benda Kongkrit)
Conto: Meja, Kursi, Gunung, msl.
– Kruna Aran Niskala (Kata Benda Abstrak)
Conto: angin, keneh, msl.
2. Kruna Kria (Kata Kerja)
– Kruna Kria Lumaksana (Kata Kerja Aktif)
Conto: Majalan, Nulis, Jumujug, Ngandik, msl.
– Kruna Kria Linaksana (kata Kerja Fasif)
Conto: Kakirim, Sinurat, Tulisa, kandika, msl.
3. Kruna Kahanan (Kata Sifat)
conto: Putih, Jegeg, Bagus, Jemet, Lantang, Selem, Bawak, Dueg, msl.
4. Kruna Wilangan (Kata Bilangan)
– Kruna Wilangan Undagan (Tingkatan)
Conto: sa, dua, telu, papat, lima, nenem, msl.
– Kruna Wilangan Pahan (Pecahan)
Conto: tenga, seprapat, msl.
– Kruna Wilangan gebogan (Jumlah)
Conto: Lebak, Karobelah, Samas, Domas, Msl.
– Kruna Wilangan Pepasten
conto: biu aijas, jatma adiri, msl.
– Kruna Wilangan Tan Janten
Conto: Liu, begeh, ombeh, bedik, msl.
5. Kruna Wawastan (Kata Sandang)
Conto: I, Ni, Sang, Hyan, msl.
6. Kruna Pangarep (Kata Depan)
Conto: di, ka, ba, I, ring, ri
7. Kruna Panyambung/Pangiket (Kata Sambung)
Conto: Krana, yadiapin, wireh, msl.
8. Kruna Paneges
Conto: ya, ja, sih,ke, te
9. Kruna Pangentos (Kata Ganti)
– Pangentos Jatma ka pertama (Kata ganti orang pertama)
Conto: iang, tiang, icang
– Pangentos Jatma kaping kalih (Kata ganti orang kedua)
Conto: Cai, Ragane
– Pangentos Jatma kaping tiga (Kata ganti orang ketiga)
Conto: ia, dane, ipun, ida
10. Kruna Panguuh (Kata Seru)
Conto: aduh, arah,beh, ah, ih, msl.
11. Kruna Keterangan
Conto: dini, ditu, semeng, sanja, peteng, msl.

B. Kruna Basa Bali Nganutin Wangunnyane
Manut ring Wangunnyane kruna basa Bali kaepah dados limang soroh luirnyane:
1. Kruna Lingga
Inggih punika: Kruna sanedurung polih wewehan (Pangater, Pangiring, Miwah Seselan)
Conto: jalan, jagur, laib, tulung, tresna, msl.
2. Kruna Tiron
Inggih punika: Kruna sane sampun poih wewehan (Pangater, Pangiring, miwah Seselan)
– Pangater : (a-, ma-, su-, ka-, pa-, pati-, pari-, maka-, saka-, kuma-, sa-, pa-, pi-, dur-, swa-)
Conto: aukud, majalan, sudharma, kaejuk, pajalan, patigrepe, makadadua, sakabesik, kumalipan,
sasampun, pitresna, pajalan, durlaba, swabawa)
– Pangiring : ( -a, -e, -ne, -ang, -in, -an, -n, -wan, -nyane )
Conto: alapa, bastise, memene, ngadepang, tulisin, menekan, bapan tiange, dharmawan,
pangiringnyane.
– Seselan : ( -in-, -um-, -el-, -er- )
Conto: sinurat, sumaur, telapak, gerigi
3. Kruna Polah
Inggih punika: kruna sane sampun polih pangater anusuara ( ny-, m-, n-, ng-)
Conto:
– Sampat = Nyampat
– Sinduk = Nyinduk
– Paca = Maca
– Pancing = Mancing
– Tulis = Nulis
– Tundik = Nundik
– Kandik = Ngandik
– Kajang = Ngajang
– Msl.
4. Kruna Dwi Lingga
Inggih punika: kruna lingga sane kapingkalihan
Kruna Dwi Lingga malih kapalih dados 5 soroh luirnyane:
a. Kruna Dwi Sama Lingga
Inggih punika: kruna lingga sane kaucap pingkalih.
Conto: gede-gede, mokoh-mokoh, alit-alit, msl.
b. Kruna Dwi Samatra Lingga
Inggih punika: kruna lingga sane kaucap ping kalih, nanging ucapan sane ping kalih mauwah.
Conto: kitak-kituk, tundak-tundik, delak-delik, dengak-dengok,msl.
c. Kruna Dwi Maya Lingga
Inggih punika: kruna lingga sane kaucap apisan nenten prasida ngawetuang arti, nanging yening
kaucap ping kalih wawu prasida madrebe arti.
Conto: kapu-kapu, kunang-kunang, kupu-kupu, ogoh-ogoh, msl.
d. Kruna Dwi Purwa Lingga
Ingih punika: kruna lingga sane kecape ring ajeng kapingkalihang.
Conto: sesate, sesari, sesajen, dedalu, msl.
e. Kruna Dwi Wesana Lingga
Inggih punika:kruna lingga sane kecape ring ungkur kapingkalihan tur kadulurin antuk pangater
(paka-).
Conto: pakateltel, pakenyitnyit, pakecorcor, msl.
5. Kruna Satma/Kata Majemuk (kruna Dwi Bina Eka Sruti)
Inggih punika:angkepan kalih kruna sane ngawetuang arti asiki
Kruna satma kapalih dados kalih soroh luirnyane:
a. Kruna Satma Sepadan (Setara)
· Kruna Satma Nyihnayang Matungkalik
Conto: meme bapa, cerik kelih, luh muani, tegeh endep, selem putih, matah lebeng, bah bangun,
lemah peteng, kemu mai, kaja kelod.
· Kruna Satma Ngerasang Arti
Conto: joh sawat, selem denges, peteng dedet, nyunyur manis, langsing lanjar, tegeh ngalik, pait
makilit, putih ngempur, manis melenyad, msl.
b. Kruna Satma Tan Sepadan (Tak Setara)
Conto: biu batu, tiing ampel, kesela sawi, jebu garum, katik cengkeh, papah biu, nyuh gading, msl.

Hub;087861777679

search previous next tag category expand menu location phone mail time cart zoom edit close